Çin Devlet Lideri Şi Cinping, G20 Doruğu için gittiği Endonezya’nın Bali Adası’nda ABD Lideri Joe Biden ile yaptığı görüşmede, Çin’in mevcut uluslararası düzeni değiştirmeye, ABD’ye meydan okumaya yahut onun yerini almaya niyeti olmadığını belirtti.
İki önderin yaklaşık 3,5 saat süren yüz yüze görüşmesine ait Çin tarafından yapılan açıklamaya nazaran, Şi, ABD ile Çin ortasındaki ekonomik, teknolojik ve ideolojik rekabete ait değerlendirmelerde bulundu.
Çin-ABD bağlarındaki mevcut tansiyonların iki ülkenin ve halklarının çıkarına ve memleketler arası toplumun beklentilerine uygun olmadığını tabir eden Şi, “Çin, mevcut uluslararası düzeni değiştirmek veya ABD’nin iç işlerine müdahale etmek istemiyor. ABD’ye meydan okuma veya onun yerini alma niyetinde değiliz.” dedi.
Şi, iki ülke ortasındaki rekabetin bir tarafın muvaffakiyetinin oburunun mağlubiyeti olduğu “sıfır toplamlı bir oyun” olarak görülmemesi gerektiğine dikkati çekerek, Çin’in ve ABD’nin başarılı olmasının birbirleri için tehdit değil fırsat olduğu görüşünü lisana getirdi.
ABD’nin kapitalizm, Çin’in ise sosyalizm yoluyla kalkınmayı benimsediğini, her iki tarafın da bu farklılığa hürmet göstererek birbirlerini kendi ölçüsüne nazaran yine şekillendirmeye, başkasının sistemini sarsmaya ve değiştirmeye çalışmaması gerektiğini vurguladı.
“Demokrasi ve otoriterlik karşıtlığı doğru değil”
Özgürlük, insan hakları ve demokrasinin tüm insanlığın ortak pahası ve arayışı olduğunu söz den Şi, “demokrasi ve otoriterlik karşıtlığı” anlatısının günümüz dünyasını ve vaktin eğilimlerini gerçek tanımlamadığı değerlendirmesinde bulundu.
Hiçbir ülkenin eksiksiz bir demokratik sisteme sahip olmadığına, gelişmeye hep muhtaç olduğuna dikkati çeken Şi, “Nasıl ki ABD’nin Amerikan stili bir demokrasisi varsa Çin’in de kendine özgü demokrasisi var. Her ikisi de kendi ulusal koşullarına uygun. Çin’de uygulanan ‘bütüncül süreç halk demokrasisi’ ülkenin gerçeklerine, tarihine, kültürüne uygun ve halkın iradesini yansıtıyor.” tabirlerini kullandı.
“Ticaret veya teknoloji savaşı kimsenin çıkarına değil”
Şi, globalleşmiş dünyada ticaret yahut teknoloji savaşları başlatmanın, ekonomik bağları koparmanın, tedarik zincirlerini kesmenin hem piyasa iktisadının unsurlarına hem de memleketler arası ticaret kurallarına karşı olduğunu belirterek, “Bu girişimler kimsenin çıkarına değil. Ekonomik ve ticari bağların, bilimsel ve teknolojik etkileşimlerin siyasallaştırılmasına ve silaha olarak kullanılmasına karşıyız.” diye konuştu.
Biden ile Şi’nin görüşmesi, dünyanın en büyük iki ekonomisine sahip ülkeler arasında son dönemde ekonomik ve teknolojik rekabetteki sorunların sıkça gündeme geldiği, Çin’in bu alandaki artan nüfuzuna karşı ABD ve müttefiklerinin stratejik dallardaki ekonomik bağları yine değerlendirildiği bir periyoda denk geldi.
“Çip savaşı”
Bilgisayarlardan akıllı telefonlara, uçaklardan elektrikli araçlara, konut eşyalarından askeri donanımlara kadar birçok teknolojinin temelini oluşturan yarı iletken çipler ve entegre devrelerin, son periyotta ABD ile Çin ortasındaki artan rekabetin cephesi haline geldiği gözleniyor.
Biden idaresi, ağustosta onaylanarak yürürlüğe giren Çip ve Bilim Yasası ile ABD’de yatırım yapan yerli ve yabancı üreticilere yarı iletken üretimi için yaklaşık 52 milyar dolarlık destek açıklarken, desteklerden yararlanmak isteyen şirketlere Çin’deki üretim tesislerinin teknolojik kapasitesini geliştirmeme kaidesi getirerek Pekin’in bu alandaki etkisini sınırlama niyetini ortaya koymuştu.
ABD Ticaret Bakanlığına bağlı Sanayi ve Güvenlik Bürosu (BIS), 7 Ekim’de yayımladığı yeni düzenlemeyle, ortalarında Çin’in en büyük hafıza çipi üreticisi ve en büyük yarı iletken donanım üreticisinin bulunduğu 31 Çinli şirket ve kurumu İhracat Kontrol Listesi’ne almıştı.
Yeni kısıtlamalar ile ileri teknoloji çipler ile çip üretimi için gereken gereç, makine ve donanımın Çin’e ihracatı için de lisans şartı getirilirken ABD vatandaşlarının Çin’de çip sanayisinde çalışmasını müsaadeye tabi kılınmıştı.
Kısıtlamalar iki büyük güç ortasında bir “çip savaşının” ilanı olarak yorumlanırken, ihracat denetimlerinin memleketler arası ticaret kurallarını ihlal ettiğini savunan Çin tarafı, Washington’ın adımlarını “teknolojik hegemonyasını sürdürme çabası” olarak yorumlamıştı.
